Waarom is de smartlap zo populair?

Armoede, zieke moeders, stervende kinderen en een gebroken liefde. Het is voer voor tekstschrijvers van het levenslied, ofwel de smartlap. Het kan niet dramatisch genoeg. Het is kommer en kwel, en veel mensen houden ervan. Waar zit ‘m dat nou in?

Laten we beginnen met de koningin van het levenslied: de Zangeres Zonder Naam. Deze Mary Servaes-Bey zong enorm veel levensliedjes en was in de jaren zestig immens populair. Haar eerste successen boekte ze met het lied ‘Ach Vaderlief’.  Ze zong het lied vanuit de grond van haar hart, want zelf groeide ze op met een regelmatig dronken en gewelddadige vader. Daarna volgden liedjes als Keetje Tippel, Vragende Kinderogen en natuurlijk het bekende Mexico.

Waar komt het woord smartlap vandaan?

In het levenslied huist veel drama en sentiment. Maar waarom wordt het een smartlap genoemd? Volgens Wikipedia is het een woord dat nogal neerbuigend doet over dit genre. Het zou afgeleid zijn van de Duitse woorden Schmachtlappen (zwijmelaar) en Schmachtfetzen (sentimenteel lied). Deze woorden betekenen letterlijk ‘smachtlap’. Het zijn oorspronkelijk allemaal bijnamen voor de in de katholieke liturgie gebruikte vastendoek. Met zo’n doek, waarop het lijden van Christus staat afgebeeld, wordt tijdens de vastentijd het altaar afgedekt. Smartlap zou ook hetzelfde betekenen als: roldoek. Roldoeken werden vanaf de zeventiende eeuw door straatzangers gebruikt om hun gezangen te illustreren. Die tekeningen lieten heel wat dood en verderf zien. Welke afkomst ook, het lijden en de dood -oftewel veel ellende- zijn terug te voeren naar het woord smartlap.

Na de Zangeres Zonder Naam kwam André Hazes

Voor een smartlap kun je ver terug in de tijd. Al sinds de middeleeuwen zongen troubadours dit soort liedjes als een soort nieuwsberichten. Wist je meteen wat er in een dorp verderop aan de hand was.

In onze tijd startte de enorme populariteit ervan in de jaren zestig met de eerdergenoemde Zangeres Zonder Naam om in de jaren tachtig met verve opgevolgd te worden door André Hazes. Zijn populariteit was en is enorm, tot ver na zijn dood (2004). Mensen van alle leeftijden zingen zijn liedjes mee. De volkszanger geldt als een van de meest succesvolle artiesten in Nederland.

We zingen luidkeels mee met liedjes over andermans ellende

Opvallend is dat vrijwel iedereen de teksten kent. Luidkeels zingen we mee over alle mogelijke ellende. Dat de smartlap zo populair was en blijft, zou te maken kunnen hebben met dat we graag luisteren naar andermans ellende. Het is hetzelfde effect als gaan kijken bij een auto-ongeval op de snelweg. We voelen dan maar weer eens hoeveel geluk we zelf hebben. Maar er zit ook een waarheid in die liedjes waarin we onze eigen sores herkennen. Wie voelt zich nou niet af en toe verdrietig, eenzaam of in de steek gelaten. Een beetje zelfmedelijden aan de hand van een liedtekst mag best. Dat geeft een mens weer lucht.

Wie meent dat smartlappen alleen door doorgewinterde zangers en zangeressen worden gezongen heeft het mis. Zelfs de meest jonge generatie Nederlandse zangers staat voor het levenslied. De meest populaire zanger van het levenslied anno 2022 is misschien wel de 24-jarige Mart Hoogkamer. ‘Met een lach en een traan’, staat er op zijn website vermeld. Hij zong al een lied met Willeke Alberti en voor een Hazes cover draait hij zijn hand ook niet om. Het nummer Ik kan je niet vergeten is zo’n typische smartlap met flinke uithalen en veel verlangen, verdriet en liefde.

Ik kan je niet vergeten
Ik denk dat jij straks weer bij me bent
Ik blijf toch aan je denken
Alleen zijn ben ik niet gewend
Ik kan je niet vergeten
Een kleine ruzie en het is voorbij
Nee, dat kan toch niet waar zijn
Altijd was jij alles voor mij

Dat dus.

 

 

 

 

 

 

 

Deel dit artikel

Full 2
Culinaire routes
De leukste restaurants, de meest verfijnde smaken, de eerlijkste gerechten.
Full 2
Full 2
Fiets, wandel- en vaarroutes
Kom lekker in beweging en loop of fiets een mooie route!
Full 2
Full 2
Er op uit
Nederland is veelzijdiger dan je denkt. Laat het dagelijkse leven even achter je en geniet!
Full 2
Full 2
Schrijf mee
Vertel jij graag mooie verhalen? Schrijf dan mee met de redactie van 50+
Full 2
previous arrow
next arrow
Scroll naar boven
Scroll naar top