LF2018 – De aftrap is geweest, de koning en koningin weer naar huis en het culturele feestjaar begonnen. Leeuwarden-Fryslân Culturele Hoofdstad 2018 biedt ruimte aan heel veel bijzondere projecten. Bij 50+ besteden we aandacht aan een aantal ervan. Dit keer via Silence of the Bees naar Kunstenaar laat je Kunsten zien.
Soms moet er iets heftigs plaatsvinden om tot een ommekeer in je leven te komen. Dat ondervond Joke Lunsing (53) letterlijk aan den lijve. In juni 2013 werd er een tumor bij haar gevonden.
Voordat ze ziek werd was ze een strijder. Ze vocht voor haar mening en idealen, ook als de verandering die ze zo graag wilde er niet in zat. Sommige dingen kun je nu eenmaal niet veranderen en het kost bakken energie. Toen bleek dat ze de ziekte zou overwinnen, kwam die ommekeer. “Ik dacht, ok, ik ga dus niet dood. Wil ik verder gaan zoals ik deed of ga ik dingen doen waar ik echt blij van word?” Ze besloot tot het laatste, zonder toen nog echt een richting te hebben.
Geboren in een kleermakersgezin was ze al jong in de weer met lapjes, spelden en draad. Het lag dan ook voor de hand dat ze voor een creatieve opleiding zou kiezen. Het werd de lerarenopleiding Textiel en Handvaardigheid. Ze studeerde af op een collectie sieraden en objecten van leer die ze zelf kleurde met galappel, ijzer en aluin. Ze koos na haar studie voor functies in de commerciële creatieve wereld, zoals trendwatcher en productontwikkelaar. Daarnaast is ze al meer dan twintig jaar docent.
Haar kunstenaarsgeest werd binnen de onderwijswereld niet altijd begrepen
Na de geboorte van haar dochter stopte ze met haar commerciële werkzaamheden en bleef op de NHL werken bij de opleiding Communicatie en Multimedia Design. Er was veel dat ze niet miste aan de zakelijke wereld: dumpprijzen, lage lonen in ontwikkelingslanden en de marktwerking. Het stond haar al een tijdje tegen. Maar wat ze wel miste was het creatief en scheppend bezig zijn. Haar kunstenaarsgeest werd binnen de docentenwereld niet altijd begrepen, maar het werken met studenten vond (en vindt) ze geweldig. Ze genoot van haar werk, maar het voelde zoals ze zelf zegt diep van binnen ‘alsof haar vleugels afgesneden waren’. Een mooie symbolische omschrijving. Want toen ze in 2014 herstellende was van haar ziekte en in aanraking kwam met het project Silence of the Bees, dat aandacht vraagt voor de bijensterfte, begonnen er puzzelstukjes op hun plek te vallen.
Ze kon er niet van slapen, de bijen maakten haar onrustig in haar hoofd. Ze móést onderdeel uitmaken van het project, of ze wilde of niet. Het was groter dan haarzelf. Alsof de bijen haar meenamen en haar creatieve brein activeerden dat door haar ziekte en eigenlijk al lang daarvoor, stil had gestaan. De ideeën borrelden op en het toeval wilde dat één van haar studenten een houten koepelkas had ontworpen, die deed denken aan een bijenkorf. Ze kocht er één van haar eigen geld, liet die maken bij een sociale werkplaats in Zwolle en maakte plannen met vriendin Rachel van der Weerd om de koepel te bekleden met vilt. Het ontwerp van de Beehive was een feit. Het vilt dat aan de binnenkant van de koepel kwam leek op bijenvleugels.
Geen sexy onderwerp maar het lukte Joke om de jongere generatie het belang ervan in te laten zien
Ze organiseerden viltworkshops en met man en macht werd er gewerkt aan de Beehive, die echt prachtig werd. Ze betrok studenten van de NHL bij zowel de bijenkorf van vilt als bij het project Silence of the Bees. Er werd zelfs door studenten een echt bijenhotel ontworpen en op het festival Welcome to the Village mochten Joke en haar studenten hun ontwerpen presenteren. De Beehive reisde door Friesland om aandacht te vragen voor de problematiek van de bijen. Bijen zijn namelijk aan het uitsterven. En dat heeft heel veel consequenties. Geen sexy onderwerp maar het lukte Joke om de jongere generatie het belang ervan in te laten zien. “Als je uitlegt dat de bij een aandeel heeft in een groot deel van de producten die in onze supermarkt liggen, dan snappen ze het wel.”
De Beehive stond behalve op Welcome to the Village in 2015 ook in Franeker in de Martenatuin en in Itens tijdens een kunstroute. Omdat het kunstwerk er niet beter op werd door het steeds in- en uit elkaar halen, besloten Joke en Rachel de koepel aan De Kruidhof in Buitenpost te geven. Dat was inmiddels de basis geworden voor het project Silence of the Bees en ze vonden dat een mooie plek. Hoewel ze bij haar studenten nog genoeg aandacht vroeg voor het bijenproject, was haar rol eigenlijk nog voor het uiteindelijke feestjaar van Culturele Hoofdstad al uitgespeeld. Op de vraag of ze niet te vroeg gepiekt heeft voor Silence of the Bees, zegt ze nadenkend: “Misschien, maar de bij heeft me uiteindelijk geleid naar andere LF2018 projecten en het is prima zo.”
Haar creativiteit en scheppingskracht waren dankzij de Beehive onder een laagje stof vandaan gekomen en waren weer gaan stromen. Het kunstenaarschap zat in haar DNA. “Ik besefte dat ik die passie te lang had ontkend, en dan word je dus ziek. Ik heb een diep verdriet gevoeld door dat besef, maar jeetje wat heeft het veel waarde als je het opnieuw omarmt. Niemand die me nu weer kan stoppen.”
Na het vilten ging ze terug naar haar afstudeerproject: het ontwikkelen van verfstoffen voor textiel en papier uit natuurlijke materialen. Het maakt haar bewust van de schoonheid van haar natuurlijke omgeving en dat wil ze ook aan anderen laten zien. “Hoe gaaf is het dat je kunt printen met een wilgenroosje? En je kunt het nog eten ook.” Voor de Openlucht Kunstroute in maart maakte ze panelen van textiel. Voor het project Pak je Kunst heeft ze rolletjes stof gemaakt met streekkleuren die in een sigarettendoosje passen. Maar het project dat het meest bij haar past is ‘Kunstenaar laat je Kunsten zien’. Op blokpaneeltjes van 20×18 (een knipoog naar 2018) laten diverse kunstenaars hun werk zien. De paneeltjes hangen allemaal in de Leeuwarder Galerie Westerkade en Joke maakte er twee die haar verhaal in zich dragen.
Haar kunstenaarschap is niet meer commercieel gedreven
Het is een prachtig en inspirerend gezicht, al die verschillende kunstwerken aan de muur van de kleine knusse galerie. Allemaal anders en met hun eigen verhaal. Galeriehouder Henk Dillerop had niet kunnen bedenken dat het zo’n succes zou worden. “Ik hoopte op 30 kunstenaars, maar het zijn er al ruim 300,” zegt hij. Dat het werk van Joke daar tussen hangt geeft haar de vleugels die ze kwijt was. Haar kunstenaarschap is niet meer commercieel gedreven en dat geeft vrijheid. Ze is gaan staan voor wie ze is en daar hebben haar ziekte en de bijen haar bij geholpen. Ze durft het nu hardop te zeggen “Naast docent ben ik kunstenaar”.
Project Silence of the Bees heeft veel activiteiten op het programma zoals B-Rapsody, een concert van bijengeluiden
De expositie Kunstenaar laat je Kunsten zien is vanaf 5 april te zien in Galerie Westerkade in Leeuwarden
